SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ CHĂMPA

Đoàn du khách thăm tháp Poklong Giarai (Phan Rang)
SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ CHĂMPA

Dân số Chăm khoảng 145.000 người (thống kê 2008). Phân bố ven biển Nam Trung Bộ, tập trung nhiều ở Phan Rang, Phan Thiết  và một bộ phận ở An Giang.

Vương quốc Chăm ra đời vào cuối thế kỉ thứ II (năm 192). Gồm hai bộ phận Chăm.

• Phía Nam từ Phú Yên trở vào gọi là Nam Chăm.

• Phía Bắc từ Bình định trở ra có một bộ phận thuộc tiểu quốc Lâm Ấp gọi là Bắc Chăm.

Khoảng năm 349 -361 Phạm Phật (Phiên âm Hán – Việt) có công thống nhất Nam Chăm và Bắc Chăm lập ra vương quốc Chăm Pa (Tên gọi này có thể chỉ một loài hoa mà ta thường gọi là hoa Đại, hoa Sứ - Michelia Champacca Lenaie) Tên nhân vua Phạm Phật có thể gọi là Vua Bhadravarman được biết đến đầu tiên trong các bia kí để lại.
Các Vương triều chính.

1. Vương triều Gangaragia:

Từ đầu thế kỉ thứ VI đến năm 731. Đây là thời kì cực thịnh của vương quốc Chawmpa, trải qua chín đời Vua và chịu ảnh hưởng rất lớn của Ấn Độ giáo và văn hóa Ấn Độ . Kinh đô lúc này là Trà Kiệu (Gọi là thành Sư Tử) Shinhapura thuộc huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Cách Thánh Địa Mỹ Sơn 28km về phía Tây nơi có hơn 70 công trình kiến trúc Chăm.

2. Vương triều Panduranga:

Từ 731 đến giữa thế kỉ thứ IX. Lúc này Bắc Chăm có nhiều biến động nên trung tâm Chămpa chuyển về Khánh Hòa. Vùng tháp bà Ponagar có 6 đời vua.

3. Vương triều Indrapura (Vương triều Đồng Dương)

Từ giữa Thế kỉ thứ IX đến thế kỉ thứ X. Lúc này kinh đô Chămpa chuyển ra phía Bắc và xây dựng tại làng Đồng dương, bên bờ sông Ly Ly, một nhánh của sông Thu Bồn, cách cố đô Trà Kiệu 15km về phía Nam. Indrapura có nghĩa là “Thành phố chiếu đầy hào quang”. Thời kì này Chămpa ảnh hưởng của Phật giáo. Đồng dương là tập hợp đền chùa và cung điện, với hơn 30 công trình kiến trúc có cả chùa Phật giáo và tháp Ấn độ giáo. Vương triều Indrapura có 9 đời vua.

4. Vương triều ViJaYa:

Vua Yangpuku lên ngôi năm 999 quyết định dời đô từ Đồng Dương về Vijaya còn gọi là thành Đồ Bàn, với trung tâm được gọi là tháp Cánh Tiên, thuộc huyện An Nhơn, Tỉnh Bình Định, Vương triều này kéo dài khoảng 5 thế kỉ với nhiều biến động, nhiều lần dời đô về phương Nam và lãnh thổ lúc này bị thu hẹp dần.

5. Vương triều Panduranga: (giữa thế kỉ XV đến cuối thế kỉ XVII)

Sau khi thành Đồ Bàn thất thủ, vương quốc Chăm pa bước vào giai đoạn cuối cùng của nó, lãnh thổ phía bắc đến đèo Cù Mông, lúc đầu đóng đô ở Kau Thara (Nha trang). Đến giữa thế kỉ thứ XVII chuyển về vùng Phan Rang. Cho đến năm 1693 nhà Nguyễn chiếm được Phan Thiết thì vương triều Chăm pa mất hẳn độc lập, chỉ tồn tại như một thế lực bán tự chủ.. Trong thời Vua Minh Mạng Chăm Pa trở thành một thành phần của dân tộc Việt Nam. Hiện nay tại xã Phan Thanh huyện Bắc Bình, Tỉnh Bình Thuận có bà Thềm thuộc dòng dõi hoàng tộc Chăm còn giữ một số châu báu của vua Chăm như Vương miện, hoàng bào, bảo kiếm, đặc biệt trong vương miện có khoảng 1,5kg vàng.